In het Nederlands worden ‘cognitive biases’ soms denkfouten genoemd en soms cognitieve biases of cognitieve vertekeningen. Er zijn heel veel verschillende cognitieve biases, maar ze hebben allemaal iets gemeenschappelijks. Namelijk dat we als mensen de neiging hebben om op een bepaalde manier te denken en dat deze manier van denken tot fouten kán leiden. Als dit gebeurt, dan hebben we het over een denkfout.
Oorzaken van denkfouten
De manier van denken die tot denkfouten kan leiden wordt vaak beschreven als ‘denken met systeem 1’. Dit is het ‘snelle’ denken dat weinig energie kost en automatisch gaat. We kunnen ook denken via ‘systeem 2’. Dit is het intentioneel denken dat veel energie kost en niet automatisch gaat.
Denkfouten ontstaan wanneer we denken met systeem 1 in situaties waarin denken met systeem 2 nodig is.
Dit type denkfouten wordt dus niet veroorzaakt door een beperkt denkvermogen. De denkfouten ontstaan doordat we niet door hebben dat de situatie een andere manier van denken vereist. Iedereen is vatbaar voor denkfouten.
Denkfouten voorkomen
In sommige trainingen tegen denkfouten, wordt geadviseerd om altijd alert te zijn en altijd via ‘systeem 2’ te denken. Dit is echter geen realistisch advies. Ons brein is juist geoptimaliseerd om bepaalde taken met minder energie te kunnen uitvoeren.
Ons brein is een orgaan dat heel veel energie verbruikt. Het is niet haalbaar om elk moment van de dag veel meer mentale energie te gebruiken dan nodig is. Je gaat ook niet een gewicht van 2 kg optillen met een spierinspanning alsof je 30 kg optilt.
Wel is het nuttig om vaker te controleren óf meer mentale energie nodig is, en dus systeem 2 denken. Er zijn situaties waarin de kans groter is op denkfouten met grote negatieve gevolgen. Voor deze situaties kunnen vragen of andere triggers ingebouwd worden in de taken en processen. Zo wordt systeem 2 denken geactiveerd en worden denkfouten voorkomen of tijdig gecorrigeerd.
Lezing over Human Factors en denkfouten?
Papers van mij over dit onderwerp
Denkfouten in ongevalsanalyse
Burggraaf, J, and Groeneweg, J. Managing the Human Factor in the Incident Investigation Process. Paper presented at the SPE International Conference and Exhibition on Health, Safety, Security, Environment, and Social Responsibility, Stavanger, Norway, April 2016.
https://doi.org/10.2118/179207-MS
Denkfouten in data verificatie (van veiligheidsindicatoren):
Burggraaf J, Groeneweg J, Sillem S, van Gelder P. How Cognitive Biases Influence the Data Verification of Safety Indicators: A Case Study in Rail. Safety. 2019; 5(4):69.
https://doi.org/10.3390/safety5040069
